Kabanata 22:

Ang Palabas

(Ang Buod ng “El Filibusterismo”)

Maingay sa dulaan.  Lampas na sa oras ay di pa nagsisimula ang palabas dahil wala pa ang Kapitan Heneral.  May nagsisipadyak ng baston at sumisigaw na buksan na ang tabing.  Maraming pabastos na paghanga sa mga babae na maririnig sa mga artilyero.  Maraming tsismisan.  Mausok.  Maraming pagtatalo.  May isang matigas ang ulo sa isang luklukang di kanya at ayaw ibigay iyon sa may-aring si Don Primitivo.  Hindi ito napakiusapan ng tagapamahala.  Nagsigawan ang mga artilyero. Ibibigay o hindi na oo na hindi! Nalibang ang mga tao.  Ang mga tanod ay di makapangahas magpaalis sa nasa upuan ni Don Primitivo dahil sa ito ay isang mataas na tao sa pamahalaan.

Dumating ang Heneral. Tumugtog ng marcha real.  Si Pepay ay nasa isang palko na handog ni Makaraig.  Katapat ito ng palko ng mga estudyante.  Si Don Custodio ay tinipan ni Pepay sa dulaan kaya’t di man ibig ay napilitan ang tagapagmungkahi na pasadulaan.

Masaya si Pepay.  Masaya rin ang mga estudyante pati si Pecson.  Si Isagani lang ang hindi dahil nakita niya sa dulaan si Paulita na kasama ni Pelaez na kanyang karibal.

Isang Pransesa ang umawit, si Gertude.  Isang awit na puno ng tsismis ng linggo ang kanyang ipinaririnig.  Tigas na kasasalin ni Tadeo sa Kastila ng mga salitang Pranses.  Gayon din ang ginawa ni Juanito Pelaez kina Paulita at Donya Victorina.  Karaniwan naman ay mali si Juanito.  Umawit si Serpolette.  May pumalakpak sa una.  Nakilala ito ni Tadeo.  Padre Irene na pinapag-espiya ni Padre Salvi sa kung sadyang masama nga ang palabas ng mga Pranses ay namukhaan ng mananayaw. K akilala pala siya ni Serpolette sa Europa pa.

Isang babae ang dumating na kasama ang asawa.  Ipinamalaki ang pagdating niya nang huli sa lahat.  Nang makitang may palko pang walang laman ay inaway ng ginang ang asawa.  Sinutsutan siya ng mga tao.  Wikang paismid: Ang mga ungas! Akala mo’y marurunong ng Pranses. (Tama naman.)

Si Juanito’y nagpapanggap na maalam ng Pranses na di naman nalalayo sa Español.  Kapag nagtawa ang mga tao’y nakikitawa siya.  Kapag nagsiungol o nagsiubo, napapailing siya.  Humanga sa kanya si Donya Victorina at hinangad pakasalan ang binatang kuba pag namatay si De Espadaña.

Inubo nang masasal si Juanito.  Sinigawan siya.  Paalisin ang tisiko.  Nais awayin ito ni Pelaez.  Nakilalang si Don Custodio iyon.  Natakot ang binata.  Kundi lamang kasama ko kayo anya kina Paulita.  Lalong humanga si Donya Victorina kay Pelaez.

Ayon kay Ben Zayb, na isa sa mga nagsiganap ay hindi artista, di marunong umawit.

Napag-usapan ang di pagsipot ni Simoun sa dulaan.

Pinagtalunan ng mga estudyante ang kagandahan at kapangitan ng wikang Pranses .  Dumating si Makaraig mula kay Pepay.  Malungkot.  Nag-usisa ang lahat.  Napasiyahan na raw ang tungkol sa paaralan ayon kay Padre Irene.  Sinang-ayunan nag paaralan.  Ngunit ito’y ipaiilalim sa Unibersidad ng Sto. Tomas, sa pamamahala ng mga Dominikano.

Learn this Filipino word:

nábagsakán ng langkâ