Kabanata 64:

Katapusan

(Ang Buod ng “Noli Me Tangere”)

Magmula ng pumasok sa kumbento si Maria, nanirahan na si Padre Damaso sa Maynila.  Di nagtagal, aniya ay inilipat ang Padre Provincial sa isang malayong probinsiya.  Kinabukasan, siya ay nakitang bangkay sa kanyang higaan.  Sa pagsusuri ng doktor, sama ng loob o bangungot ang sanhi ng kanyang ikinamatay.

Sa kabilang dako, si Pari Salvi habang hinihintay niya ang pagiging obispo ay nanungkulan pansamantala sa kumbento ng Sta. Clarang pinasukan ni Maria Clara.  Kasunod nito ay umalis na rin sa San Diego at nanirahan na sa Maynila.

Ilang linggo naman bago naging ganap na mongha si Maria, si Kapitan Tiyago ay dumanas ng sapin-saping paghihirap ng damdamin, nangayayat ng husto, naging mapag-isip at nawalan ng tiwala sa mga kainuman.  Pagkagaling niya sa kumbento, sinabihan niya si Tiya Isabel na umuwi na ito sa Malabon o sa San Diego sapagkat gusto na lamang mabuhay mag-isa.  Ang lahat ng mga santo at santang kanyang pinipintakasi at nalimot na niya.  Ang kanyang inaatupag ay ang paglalaro ng liyempo, sabong at paghitit ng marijuana.  Madalas tuwing takip-silim ay makikita siya sa tindahan ng Intsik sa Sto. Cristo.  Di nagtagal, napapayaan niya ang kanyang katawan at kabuhayan.  Ang kanyang dating marangyang tahanan ay mayroong nakasulat sa pintuan na: Fumadero Publico de Anfion.  Ganap na siyang nalimot ng mga tao.  Wala ni isa mang nakakaalala sa kanya, siya na isang tanyag at dating iginagalang.

Nagdagdag ng mga kulot sa ulo si Donya Victorina upang mapagbuti ang pagbabalatkayo niyang siya’y taga-Andalucia.  Siya ngayon ang nangungutsero.  Si Don Tiburcio ay hindi na niya pinakikilos.  Nagsasalamin na ito.  Hindi na rin siya natatawag bilang doktor para mag-gamot.  Wala na rin siyang ngipin.

Learn this Filipino word:

baligtád ang bulsá